یادداشت مهمان/ رضا عیوضی؛

چرایی آغاز و چگونگی پایان جنگ ایران و عراق

آنچه در زیر می‌خوانید نوشتاری است از «رضا عیوضی»، عضو انجمن علمی تخصصی حقوق شهرستان دماوند که در پایگاه خبری تارود دماوند به عنوان یادداشت مهمان جهت آگاهی عموم مردم مورد انتشار قرار گرفته است:

1- یکی از دلایل آغاز جنگ ادعای صدام حسین در مورد جزایر سه گانه تنب بزرگ و تنب کوچک و ابوموسی بود. صدام به همراه کشور های حوزه خلیج فارس مدعی بودند که ایران به زور این جزایر را اشغال کرده است، غافل از این که ادعای صدام حسین فقط یک حرافی بود. در سال 1351 و درجریان یک غفلت عمومی نخبگان، دانشگاهیان، رهبران مذهبی، مراجع عظام، نظامیان روز نامه نگاران بحرین استان چهردهم ایران در یک اقدام هولناک توسط محمدرضا پهلوی پادشاه وقت ایران جدا شد. ارزش و اهمیت بحرین به دلایل سیاسی، اقتصادی و موقعیت ممتاز مرکزیت خلیج فارس و در نزدیکی مرز های آبی و خشکی عربستان سعودی همراه با ده ها جزیره بزرگ و کوچک دیگر کمتر از سرزمین هایی نبود که زمان قاجار و برابر عهدنامه های ترکمنچای و گلستان از کشور جدا شد. نقل است: در زمان تصویب لایحه جدایی بحرین از ایران زنان حاضر در بالکن مجلس سنا به شدت گریه می کردند. احمد شاه قاجار در ضعیفترین موقعیت سیاسی خود در اروپا و در زمانی که رضا پهلوی آماده جلوس بر تخت پادشاهی بود شرط واگذاری بحرین به انگلستان را به عنوان پیش شرط پادشاهی خود رد کرده بود.

2- وقوع انقلاب اسلامی و حرج و مرج گسترده در کشور و درگیری های گنبد، سیستان، کردستان وخلق عرب خوزستان و درگیری های داخلی دیگر صدام حسین را به این نتیجه رساند که ارتش ایران به دلیل وضعیت نابسامان خود قادر به جنگ و مقابله با ارتش مجهز و تقویت شده عراق نیست به دلیل این که بسیاری از فرماندهان و امرای ارتش تسویه و از کار برکنار شده بودند. خدمت سربازی از دو سال به یک سال کاهش یافته و عده ای پا را فراتر نهاده و دنبال انحلال ارتش بودند. در دولت و مجلس وقت ایران عده ای در صدد بودند تا خرید های تسلیحاتی شاه با کشور های اروپایی و آمریکا را لغو و حتی هواپیما ها و موشک ها و ادوات زرهی را با کشتی به کشور های مبدا برگردانند.

3- به هر حال صدام حسین با دست آویز قرار دادن قرارداد 1975 الجزیره که در عمل به نفع عراق بود از سه جبهه شمالی ومیانی و جنوبی به ایران حمله کرد. عمده هدف صدام تصرف خوزستان وتسلط بر چاه های نفتی و منابع آبی خوزستان و خلیج فارس بود.

4- پیش روی ارتش عراق در جبهه های زمینی و در همان سه ماهه اول متوقف شد و در صورتی که نیروی رزمی ارتش ایران بسیار محدود بر مرز ها بود. نیرو های اندک موجود همراه با مردم محلی و مرزنشینان به دفاع برخاستند، فرماندهی کل قوا وقت ایران دکتر ابوالحسن بنی صدر به هیچ وجه تجربه و تخصص و کارایی لازم را به عنوان فرمانده کل قوا از خود بروز نداد و در صورت وجود آمادگی قبلی ارتش ایران، عراق، قادر به عبور از مرز ها نبود و غافلگیری عمده ای به هر حال پیش آمده بود. نیروهای محدودی از ارتش، ژاندارمری، گروه های نامنظم شهید چمران، فدائیان اسلام به فرماندهی شهید مصطفی هاشمی، سپاه پاسداران و نیرو های بسیج مردمی و تکاوران نیروی دریایی به مقابله با ارتش عراق پرداختند، حاصل ماه های اول جنگ برای ارتش عراق تصرف خرمشهر، محاصره آبادان و تصرف حدود پانزده هزار کیلومتر مربع از مناطق مرزی همجوار با عراق بود. در پاسخ به حملات هوایی نیروی هوایی ارتش عراق نیروی هوایی ارت ایران دست به مقابله به مثل زد. ساختار نیروی هوایی عراق ( شرقی وابسته به شوروی سابق و در سال های میانه جنگ به فرانسه هم وابسته شد. انواع میگ های 21، 23، 25، سوخو ی روسی و میراژ و سوپر اتاندارد های فرانسه به طور گسترده به نیروی هوایی عراق اضافه شد.در سال اول جنگ بین نیروی هوایی عراق و ایران به لحاظ تسلیحات موازنه ای بود ولی در سال های پایانی جنگ هواپیما های عراقی 4 برابر هواپیما های ارانی بودند، با این اوصاف در نبرد فاو و شلمچه و بمباران پایگاه الولید عراقبیش از 200 فروند هواپیمای جنگی عراق نابود شد ولی به سرعت جایگزین گردید. خلبانان نیروی هوایی ایران در فردای آغاز جنگ با 140 فروند جنگنده بغداد و مراکز صنعتی و نظامی عراق را به شدت بمباران کردند. صدام حسین با مشاهده وضعیت موجود و برای در امان نگه داشتن هواپیمای جنگی خود آن ها را در دورترین مکان ممکن مرز اردن و در پایگاه الولید مستقر کرد تا با خیال راحت به جبهه و پشت جبهه به ایران حمله کند. شجاعت، تجربه، خلاقیت و نبوغ خلبانان ایرانی سرانجام کار خود را کرد. با طراحی پیچیده و سوختگیری هوایی در مرز های سوریه و ترکیه فانتوم های ارانی پایگاه الولید را با خاک یکسان کردند. نیروی دریایی نیز در سه ماهه اول جنگ بساط نیروی دریایی عراق را از خلیج فارس برچیده و در نهایت به سمت خور عبدالله متواری شدند.

5- به لحاظ تقسیم بندی زمانی جنگ های زمینی ایران و عراق به سه قسمت تقسیم می شود:  1-دوسال اول جنگ 2- سه سال میانی جنگ 3- سه سال آخر جنگ که به طور مفصلبه بررسی آن ها می پردازیم.

6- بنر خرمشهر بعد از 40 روز مقاومت مدافعان آن از ارتش و سپاه و بسیج نیروی زمینی ارتش و تکاوران نیروی دریایی و نیرو های محلی در نهایت به تصرف ارتش عراق درآمد ولی آبادان صرفا محاصره سد در سه ماه اول جنگ پیش روی ارتش عراق در اکثر جبهه ها متوقف شد. سرکوب نسبی کوموله دموکرات، شورشیان گنبد و درگیری های دیگر نیرو های بیشتری به جبهه ها سرازیر شد. در ادامه نبرد زمینی در خوزستان آبادان از محاصره خارج شده و نیرو های ایرانی از حالت دفاعی خارج و شکل هجومی گرفتند.

7- در فروردین سال 1361 نیروهای ایرانی با انگیزه بیشتری وارد نبرد گردیدندف بخش عمده خوزستان از اشغال ارتش عراق خارج و ده ها هزار نفر از متجاوزان کشته و به همین اندازه به اسارت درآمده و غنائم بی شماری به دست نیرو های ایرانی افتاد، اما خرمشهر همچنان در اشغال ارتش عراق بود. شهری که میرزا تقی خان امیرکبیر برای حفظ آن برای ایران سلیمانیه را به دولت عثمانی واگذار کرد و اینک نیرو های ارانی به نزدیکی های آن رسیده بودند، با هماهنگی نیروی هوایی، هوانیروز، نیروی زمینی، سپاه پاسداران و نیرو های مردمی بسیج و در جریان نبرد های تکرار ناپذیر در سوم خرداد 61 با ده ها هزار اسیر و هزاران کشته از نیرو های ارتش عراق به آغوش ایران بازگشت. هر چند هزاران نفر از رزمندگان ایرانی برای دفاع و آزادی آن از جان شیرین خود گذشتند. شهادت محمد حسین فهمیده نوجوان 13 ساله کرجی که خود را زیر تانک دشمن انداخت از آن اتفاقات اعجاب آور بود.

8- در سال های 61، 62، 63، 64 عملا در بیشتر جبه ها جنگ به خاک عراق کشیده شد. نبرد های بسیار سنگینی در العماره، جزایر مجنون، هور العظیم، شلمچه و در شبه جزیره فاو و اطراف بصره صورت گرفت. در زمستان سال 64 هزاران نیروی ایرانی با محوریت رزمندگان گیلانی با عبور از اروند رود که شبه جزیره فاو را از کنترل ارتش عراق خارج کردند. یکسال بعد نبرد کربلای 4 و 5 را به سرانجام رساندند. در نبرد کربلای 5 سنگین ترین هجوم ایران به نیرو های عراقی در تعیین سرنوشت جنگ بسیار موثر بود و صدام حسین بعد از نبرد قطعنامه 598 را ذالبته زودتر از ایران پذیرفت. نتیجه نبرد برتری پدافند هوایی ایران و سرنگونی 80 فروند هواپیمای روسی- فرانسوی و برتری زمینی ایران بر ارتش عراق و رسیدن به اطراف شهر بصره بود. صدام حسین در دو جبهه فاو و شلمچه تیپ ها و لشکر های گادر ریاست جمهوری را که ارتش بسیار کارآزموده و ورزیده و زبده بود وارد صحنه نبرد فاو و شلمچه کرد که بسیاری از آن ها در این جنگ ها تارومار گردیدند.

9- در سال 1365 اتفاق دیگری افتاد جنگ شهر ها و جنگ نفتکش ها برای فلج کردن اقتصاد ایران، ارتش عراق اکثر شهر های ایران را حتی در استان هرمزگان با حملات هوایی و موشکی هدف قرار داد. از تهران و تبریز و اصفهان مرکز حملات بودند. در پاسخ ایران با میدان داری شهید والامقام، شهید تهرانی مقدم که دوره های موشک را در سوریه ولیبی گذرانده بود بغداد را با موشک های بازسازی شده اسکاد هدف قرار داد که اولین موشک با دقت مناسب بانک رافدین که متعلق به وزارت دفاع عراق در بغداد بود را هدف قرار داد. در سال 1365 شهید خلبان عباس دوران پس از بمباران بغداد و هنگامی که هواپیمایش در آسمان بغداد هدف قرار گرفته بود هواپیمای در حال سقوط را به محل برگزاری اجلاس سران غیر متعهد ها کوبید و این اجلاس بالاجبار به کشور دیگری منتقل شد.

10- در سال 1366 اتفاق مهمی در صحنه نبرد نیافتاد و در نهایت به ضرر جبهه های ایران نبود اما آغاز سال 1367 آغاز شومی بود که به یکباره جنگ به حال خود رها شد شبه جزیره فاو که برای تصرف معجزه آسای آن بهای سنگینی پرداخت شده بود سقوط کرد در هفته های بعد جزایر مجنون که یادگار شهیدان همت و باکری بودند به دست ارتش عراق افتاد. ارتش عرق از 12 لشکر در سال 59 به 50 لشکر در سال 67 ارتقا یافته بود. در جریان تصرف فاو بیش از 500 تن تانک عراقی به یکباره شلیک می کردند. در تمامی خطوط از جمله شلمچه نیرو های ایرانی به عقب نشستند و در بعضی از جبهه ها پیشروی ارتش عراق به مراتب بیشتر از اول جنگ بود.

11- هر چند نیرو های زمینی ایران در طول هشت سال نبرد های افتخار آمیز و با شکوهی داشتند اما تک ایرانی ها در خرداد 1367 دیدنی و ستودنی، به یاد ماندنی و بسیار موثر بود. در گرمای بیش از 55 درجه شلمچه و در نبرد موسوم به بیت المقدس 7 هزاران رزمنده ایرانی با توجه به وضعیت به هم ریخته جبهه ها و پیشروی ارتش عراق و شرایط خاص کشور این تک برق آسا را کلید زدند. طبق اسناد و اطلاعات موجود از عملیات 13 دقیقه بعد از عملیات ده ها هزار عراقی وحشت زده در نیمه های شب پا به فرار گذاشتند و صد ها نفر به اسارت درآمدند اما به دلیل عدم پشتیبانی نظامی و لجستیکی و مهمات و مواد غذایی از جمله آّب ناچارا به عقب نشستند. در این عملیات صد ها نفر با لب تشنه و در شرایط بسیار سخت به شهادت رسیدند. یادشان گرامی

12- به هر تقدیر جنگ با قبول قطعنامه 598 به پایان رسید و ماه های بعد اسرا به کشور بازگشتند. گفتنی ها در مورد جنگ بسار است. واقعیت این است که انبوه بسیاری از نیروهای ایرانی با شجاعت تمام با دست خالی کار های بسیار شگرف انجام دادند. یک نکته را نمی شود فراموش کرد نامه فرمانده لشکر محمد روسل الله (ص) شهید کاظم رستگار و جمعی از یارانش را خطاب به شورای عالی دفاع و نکات کلیدی و پر اهمیت و چنانچه به این نامه در سال 1362 پرداخته می شد شاید سرنوشت جنگ به گونه ای دیگر رقم می خورد.

انتهای پیام/