نقد و بررسی کتاب اردوگاه مخفی به‌مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی در دماوند
نقد و بررسی کتاب اردوگاه مخفی نوشته محمد حسن میرزایی و بازنویسی میثم غلامپور و منتقد دکتر محمد قبادی مسؤل گروه پژوهش تاریخ دفتر ادبیات انقلاب اسلامی انجام شد.
به گزارش پایگاه خبری تارود، به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی و به همت اداره کتابخانه‌های عمومی شهرستان دماوند و با حضور و همکاری آقای غلامرضا عبداله بیگی رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، آقای سبحان نورمحمدی مسئول حوزه هنری شهرستان دماوند، حجت الاسلام والمسلمین آقای میثم کریمائی مسئول امور مساجد شرق استان تهران و دیگر علاقه مندان به حوزه کتاب و کتابخوانی در سالن جلسات مجتمع فرهنگی و هنری کوثر برگزار شد.
در این برنامه دکتر محمد قبادی منتقد اثر گفت: کتاب اردوگاه مخفی به قلم آزاده محمدحسن میرزایی و بازنویسی میثم غلامپور خاطراتی است مستند و مجمل از روزهای سخت و وحشتناک اسارت که آن‌را باید سندی بر مقاومت و مردانگی اسیران ایرانی در اردوگاه‌های جنگی عراق دانست، کتابی که روایت‌گر گوشه‌ای از تاریخ است هرچند که من اصرار دارم آن‌را در زمره آثار خاطره‌نگارانه تلقی نمایم و نه اثری در زمینه تاریخ شفاهی که بر پایه یک گفت‌وگوی فعال و پرسش‌محور شکل گرفته باشد.
به‌نظر من این کتاب نمونه شایسته‌ای است برای شناخت تمایز خاطرات خودنگاشت با تاریخ شفاهی که حاصل فرایندی پژوهشگرانه است. در این اثر آزاده محمدحسن میرزایی خودش دست به قلم برده و آنچه در یادش بوده، مصلحت می‌دانسته و خوشایندش بوده را بر کاغذ آورده و در این میان سوال و سخن نگفته بسیار است و این بدان معناست که جناب میرزایی همچون معدن طلایی است که هنوز می‌توان او را جستجو و کشف کرد و این کشف و جستجو کار پژوهشگر تاریخ شفاهی است تا با پرسش‌‌هایی هدف‌مند و راستی‌آزمایی پاسخ‌ها، به نگفته‌ها و نهفته‌های درون او پی ببرد. به هر تقدیر آنچه در این خودنگاشته مختصر و مفید آمده قابل تامل است و روایتی است از «واقعیت» که می‌کوشد نقبی به «حقیقت» بزند.
اسارت سربازان ایرانی (اعم از ارتشی، سپاهی یا بسیجی، افسر، درجه‌دار یا بی‌درجه) و سپس آزادی‌شان فصل بلندی در تاریخ ایران زمین هست و خواهد بود. که به‌رغم همه سختی‌های دهشتناک، سربلندی آنان را به‌همراه داشته است.
این اثر شایسته و قابل تقدیر فرصتی مغتنم به‌شمار می‌آید تا بار دیگر روایت این مردان آزاده را مرور کنیم، روایتی صادقانه و از سر تعهد؛ تعهدی که وظیفه دفاع از خاک و ناموس را با نگارش کتاب و روایت ریز و درشت خاطراتش تکمیل نمود و این مهم جزیی از وظیفه همه سربازانی است که در جنگ حضور داشتند.
«اردوگاه مخفی» را می‌توان از جهات مختلف حائز اهمیت دانست. نخست اینکه بدانیم روایت آزاده محمدحسن میرزایی روایت اسیر ثبت‌نام نشده در فهرست اسرای صلیب سرخ جهانی بوده و او و دوستانش در اردوگاه مخفی نگهداری می‌شده است؛ اردوگاه مخفی تکریت 12.
نکته دیگر که این کتاب را با اهمیت می‌کند، اینکه بدانیم این اثر خاطرات یک «سرباز وظیفه» است و ما کمتر سرباز وظیفه‌ای داریم که خاطراتش را روایت کند و ما را آگاه نماید که در اردوگاه یا بند سربازان چه گذشته، حال و هوای‌شان چه بوده، چگونه فکر می‌کردند و چگونه عمل می‌نمودند.
سومین دلیل اهمیت این کتاب کم حجم این است که جناب میرزایی خودش نگهبان اردوگاه اسیران عراقی در پادگان حشمتیه تهران بوده و با بیان خاطراتی از آن دوره شرایط نگهداری آن اسیران را دیده و روایت می‌کند و چون تجربه اردوگاه اسیران عراقی در عراق را هم تجربه کرده و برای خواننده کتابش روایت می‌کند، ناخودآگاه هر صاحب فکری را به مقایسه دو شیوه نگهداری اسیران وامی‌دارد. او در این موضوع احساس انسان‌دوستانة ناشی از تربیت و آداب ریشه‌دار ایرانی‌اسلامی خود نکاتی را به اشاره بیان می‌کند و در مقابل شیوه رفتار مسئولین و نگهبانان عراقی را نیز در قالب خاطراتش به قلم می‌آورد که قایل توجه و تامل است.
این کتاب فارغ از اینکه راوی‌اش یک سرباز وظیفه لشکر 21 حمزه است، خواننده خود را نسبت به اردوگاه تکریت 12 و بخشی از اتفاقاتی که در آن رخ داده آگاه می‌کند. این آگاهی در پژوهش‌های تاریخی، بخصوص در پژوهش‌های تاریخ جنگ/دفاع مقدس و حتی مطالعات اردوگاهی بسیار با اهمیت است.
واقعیت این است که مطالعات انجام شده در موضوع تاریخ جنگ/دفاع مقدس در مقایسه با تاریخ اردوگاهی بسیار پرشمار بوده و کمتر به موضوع اسارت توجه شده است، هرچند که در این مهم سخن ناگفته وپژوهشِ نشده بسیار است. نچه امروز ما از آن به تاریخ و ادبیات اردوگاهی تعبیر می‌کنیم؛ نوشته‌ها و گفته‌های مکتوبی است که بر شانه روایت‌های اسیران ایرانی ایستاده و ویژگی‌هایی چون صراحت در بیان و صداقت در کلام دارد. از نظر زبانی بی‌تکلف است و پیچیدگی در عبارت‌هایش نیست در حالی‌که حامل و حاوی اطلاعاتی نفس‌گیر است.
دکتر میثم غلامپور نویسنده اثر گفت: کتاب اردوگاه مخفی که شرحی است از خاطرات آقای محمدحسن میرزایی از دوران کودکی تا زمان آزادی از اسارت، دارای ویژگی‌های مختلفی است. یک نکته مهم درباره کتاب این است که آقای میرزایی بخشی از دوره سربازی خودشان را در اردوگاه‌های اسرای عراقی گذراندند و چون اواخر جنگ بود و سرباز کم بود، بخشی از آن را به جبهه اعزام شدند و درجریان همین اعزام هم به اسارت نیروهای عراقی درآمدند؛ درنتیجه کتاب، خواسته یا ناخواسته مقایسه‌ای انجام داده میان وضع اسرای عراقی در ایران با وضع اسرای ایرانی در عراق و این یکی از ویژگی‌های کتاب است؛ اما در کنار ویژگی‌هایی از این‌دست، در نگاه بنده، مهم‌ترین ویژگی کتاب، روایت صمیمانه و صادقانه و مستند آقای میرزایی است و این نکته‌ای است که بنده هرچه جلوتر رفتم و کنکاش بیشتری کردم، بیشتر به آن یقین پیدا کردم. درباره اینکه چرا بنده کار بازنویسی و تدوین کتاب اردوگاه مخفی را پذیرفتم، باید عرض کنم که برای این کار دلایل مختلفی داشتم؛ ازجمله اینکه از آنجایی که آقای میرزایی زاده و بزرگ‌شده شهر رودهن هستند، این کتاب در حوزه تاریخ منطقه دماوند تعریف می‌شود و من هم سال‌هاست که دغدغه تاریخ و فرهنگ این منطقه را دارم.
دلیل دیگر این است که این کتاب در حوزه تاریخ دفاع مقدس تعریف می‌شود و این هم حوزه‌ای است که به شکلی دیگر دغدغه‌اش را دارم و همیشه گفته‌ام حساب و کتاب کارهایی که در این زمینه انجام داده‌ام، با سایر کارهایم متفاوت است و آنها را به چشم یک ادای دِین و انجام وظیفه دیده‌ام. ضمن اینکه سفارش‌دهنده کار هم برایم مهم بود؛ با توجه به شناختی که از سرکار خانم صدیفی، رئیس دلسوز بنیاد شهید دماوند دارم، می‌دانم که ایشان صادقانه و متعهدانه قدم در این راه گذاشته‌اند، برای همین سعی کردم یاری‌گرشان باشم. درباره اینکه بنده چه نقشی در این کتاب داشتم هم باید عرض کنم، من نقش یک واسطه را داشتم بین آقای میرزایی و مخاطبان کتاب؛ یعنی تلاش کردم حاصل طبع آقای میرزایی بهتر و زیباتر و روشن‌تر به مخاطب منتقل شود. سعی کردم حاصل دستپخت ایشان در کام مخاطب خوش‌طعم‌تر و خوش‌عطرتر بنماید. برای این کار هم با وسواس خیلی زیاد روی کلمه به کلمه کتاب کار کردم و مثل کتاب‌های خودم برایش دل سوزاندم.
انتهای پیام/
